Του Αρχιμ. Τιμοθέου Χαλκιά
Ηγουμ. Ι.Μ. Προφήτη Ηλία
Τα δώδεκα μηναία της παλαίφατης μονής Προφήτη Ηλία στον Αλιάκμονα είναι εκδόσεως 1903 και προέρχονται από τον ενοριακό ναό Αγίας Βαρβάρας του ομώνυμου χωριού, αφού όλα φέρουν τη σφραγίδα του. Εξάλλου, για δεκαετίες ολόκληρες (ο τελευταίος ηγούμενος της μονής διορίστηκε το 1876), η ευθύνη της ερειπωμένης μονής είχε περιέλθει στον εκάστοτε εφημέριο του πλησιέστερου χωριού, της Αγίας Βαρβάρας ή των Ασωμάτων. (Σε κείμενα του 1892 αναφέρεται ως ενοριακή καθώς είχε περάσει στη δικαιοδοσία της επιτροπής του Αγ. Αντωνίου Βέροιας). Καθώς πληροφορηθήκαμε από τον νυν εφημέριο του ναού Αγ. Βαρβάρας π. Παύλο, ο ίδιος τα μετέφερε στη μονή προ ετών. Στα δώδεκα μηναία πρέπει να προσθέσουμε και μία Παρακλητική, μεταγενέστερης έκδοσης.
“Μηναίο” του Μαρτίου (1903)
Οι γραπτές ενθυμίσεις αναφέρονται σε γεγονότα από το 1950 έως το 1967. Τα ονόματα των συγγραφέων όλων ή κάποιων εξ αυτών τα βρίσκουμε μέσα στα βιβλία. Πρόκειται για τους Χαράλαμπο Μπάλτα, ιεροψάλτη του ναού, κάτοικο Αγ. Βαρβάρας. Επίσης, ένα όνομα που προκαλεί εντύπωση είναι αυτό του αειμνήστου αδελφού του, Σωτηρίου Μπάλτα, το οποίο βρίσκεται ξεκάθαρα γραμμένο, ολογράφως, σε αντίθεση με τα αρχικά ΧΜ., δηλαδή Χαράλαμπος Μπάλτας. Στα ίδια βιβλία συναντούμε και την υπογραφή του. Αυτό που γνωρίζουμε για τον Σωτήριο Μπάλτα, είναι ότι δεν υπήρξε ιεροψάλτης και έτσι δεν είχε άμεση πρόσβαση στα βιβλία. Τέλος συναντούμε και το όνομα του μακαριστού ιερέως Γεωργίου Ζέρη, και άλλα ονόματα ή αρχικά.
Οι συγγραφείς έχουν σαφή επίγνωση ότι καταγράφουν γεγονότα άξια μνήμης. Στο βιβλίο της παρακλητικής ο συγγραφέας της ενθύμησης δίνει όλο το μεγαλείο του σκοπού των ενθυμήσεων: «Ταύτα γράφω εις ενθύμιον». Και στο μηναίο Φεβρουαρίου: «Ταύτα γράφω προς ενθύμιον πάντων». Αλλά και αλλού: «Ενθύμιον ταύτα πάντα εγράφησαν παρ’ εμού του υπογράφοντος(Μπάλτας)». Επίσης έχουν την αίσθηση ότι ενεργούν ως συγγραφείς: «ο πονήσας αμαρτωλός δούλος του Θεού» (μην. Απριλίου).
Προσφιλή γεγονότα που καταγράφονται, είναι τα έντονα καιρικά φαινόμενα: «Ταύτα γράφω εις ενθύμιον. Την 15η Ιανουαρίου 1963 ήρχισε να πίπτει χιών μέχρι 10 Φεβρουαρίου του αυτού έτους ΧΜ» (Ι) (παρακλητική). «Ταύτα γράφω προς ενθύμιον πάντων. Από τας 15 Ιανουαρίου 1963 μέχρι 10 Φεβρουαρίου ε. έτους άρχισε να χιονίζει (15-1 – 10-2-63). Πολλά ζώα ψοφούσαν, ξύλα δεν υπήρχαν Χ. Μπαλτάς» (μην. Φεβρουαρίου). «Κρύο ισχυρό – Ο Μ. Αγιασμός ετελέσθη εις εκκλησίαν: Πολλοί επέμεναν να παν εις Αλιάκμονα Χ.Μ.» (παρακλητική).
«1967 Όλη η περιοχή αγ. Βαρβάρας κατεστράφη εκ χαλαζοπτώσεως. Πολλά αμπέλια εξηρηζώθησαν» (μην. Δεκεμβρίου) (Ι). Με χαρακτηριστική αγωνία, συμπληρώνει: «είθε ο Θεός να βάλει το χέρι του. Να μας λυτρώσει»(αυτόθι).
Ενθυμήσεις σε “Παρακλητική” της Μονής
Άλλες σημειώσεις αναφέρονται σε ρητά της Αγίας Γραφής «Αρχή Σοφίας φόβος Θεού», «Δια της σοφίας εθεμελίωσεν την γην ο Θεός», «εν εκκλησίαις ευλογείτε τον Θεόν», στην υμνολογία «Ψυχή μου, Ψυχή μου ανάστα τι καθεύδης το τέλος εγγίζει και μέλλεις θoρυβίσθαι, Ω Ψυχή μου»(sίc), «Τρύφων αθλοφόρε ένδοξε, ώσπερ τρυφών αληθή την πτωχείαν», «Πολλά γαρ ισχύει δέησις μητρός προς ευμένειαν Δεσπότου», ακόμα και στη «θύραθεν» γραμματεία «ο Θεός αεί γεωμετρεί» (Πυθαγόρας). Στο μηναίο Ιουνίου και στο περιθώριο της ακολουθίας των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, βρίσκουμε σε επιμελημένη χειρόγραφη μορφή το απολυτίκιο « Εθνών σε κήρυκα…» (ποίημα αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, 1938) χωρίς την προσθήκη «…Βερροιέων…».
Ενθυμήσεις σε “Μηναίαο” της Μονής
Ένα άλλο γεγονός άξιο μνήμης είναι ο πρώτος γάμος στο νέο ναό (1957): «1957 Στη Νέα (sic) εκκλησία εγένετο γάμος, την 24-12-69 (;) ημέραν Κυριακήν, δια Ά φοράν».
Τέλος, αναφέρεται και ένα καθημερινό φυσιολογικό περιστατικό, το οποίο όμως σίγουρα θα είχε άμεση συνέπεια στη λειτουργία της ενορίας, ίσως μάλιστα ίσως κατά τη διάρκεια του Πάσχα. Είναι δε ανεπανάληπτος ο τρόπος που αυτό καταγράφεται: «Απρίλιος 1965 Ο ιερεύς του χωρίου μας έπαθε βραχυκύκλωμα εις τον λαιμόν».
Οι γραπτές ενθυμήσεις των παλαίτυπων λειτουργικών βιβλίων του ναού της Αγ. Βαρβάρας που μεταφερθήκαν στην παλαίφατη μονή του Προφήτη Ηλία, αν και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα σημαντικά ιστορικά στοιχεία ωστόσο μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία αυτή των ενθυμήσεων που σχετίζονται με τον κοινωνικό βίο μιας συγκεκριμένης περιοχής, ενός συγκεκριμένου χωριού. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς μέσω αυτών συλλέγουμε πληροφορίες για το χωριό, τους κατοίκους του και τις συνήθειές τους, την συγκεκριμένη εποχή.
Η Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία στην Αγ. Βαρβάρα